Λαϊκή Μετεωρολογία

Ο ήλιος, το φεγγάρι, η παρουσία κομητών, η Πούλια και ο ουρανός γενικότερα, αποτέλεσαν τους καθοδηγητές όχι μόνο των ναυτικών, αλλά και των στεριανών. Οι παλιοί γεωργοί, που δεν είχαν ούτε γνώση της επιστήμης της Μετεωρολογίας, ούτε τη βοήθεια των γεωπόνων, αλλά και ο

απλός λαός γενικότερα, βασιζόταν σε σημεία του ουρανού για να προβλέψει τις εκδηλώσεις των καιρικών φαινομένων και να προγραμματίσει τις διάφορες εργασίες του, γεωργικές, οικιακές, ναυτικές, κ.λ.π. . Ας δούμε μια καταγραφή σημαντικών σημείων που εξέταζε ο λαός για να προβλέψει τον καιρό:

Ήλιος

Όταν ο ήλιος ανατέλλει λαμπρός, η μέρα θα είναι αίθρια.

Όταν λάμπει όλη την μέρα χωρίς καμία κηλίδα, και την επομένη θα υπάρχει καλοκαιρία.

Άσπρος ήλιος, μαύρη μέρα.

Όταν ανατέλλει άσπρος και θαμπός, έρχεται σκοτεινιά ή βροχή.

Ήλιος που ανατέλλει θαμπός και οι ακτίνες του σκίζονται (σκορπίζονται) άλλες προς Βορρά και άλλες προς Νότο, προμηνύει βροχή ή άνεμο.

Ήλιος που ανατέλλει με πυκνό κύκλο γύρω του, αλλά που όσο περνάει η ώρα ο κύκλος διαλύεται, προμηνύει καλοκαιρία.

Του ήλιου κύκλος άνεμος, του φεγγαριού βρεχάμενος.

Του ήλιου κύκλος άνεμος, του φεγγαριού, χειμώνας.

Ήλιος που δύει σε κόκκινο ουρανό προμηνύει άνεμο.

Ήλιος που δύει σε πορτοκαλόχρωμο ουρανό χωρίς σύννεφα προμηνύει καλοκαιρία.

Ήλιος που δύει τον χειμώνα σε χρώμα ώχρας προμηνύει καλοκαιρία.

Ήλιος που δύει με σύννεφα παχιά και χαλκόχρωμα προς το μέρος της Ανατολής προμηνύει βροχή.

Του ήλιου ποδάρια ή σορόκο (Ν.Δ. άνεμος) ή μαϊστραλιά (Β. άνεμος).

Ήλιος ποδαράτος, αγέρας φουρτουνάτος.

Ήλιος με ποδάρια, όστριες (Ν. άνεμος) και μαϊστράλια.

Ήλιος που ακτινοβολεί ανάμεσα απ' τα σύννεφα κατά τη Δύση του λέγεται πως "έχει πόδια" και προμηνύει άνεμο με κακοκαιρία. Το ίδιο προμηνύει, εάν "έχει πόδια" μετά την ανατολή του.

Ήλιος που καίει πολύ προμηνύει βροχή.

Μικρό στέμμα γύρω από τον ήλιο προμηνύει πιθανή βροχή.

Μεγάλο στέμμα γύρω του διώχνει την βροχή.

Ο χειμωνιάτικος ήλιος με πολύ κρύο, λέγεται "ήλιος με δόντια".

Όταν υπάρχει συννεφόκαμα (ήλιος που καίει κρυμμένος πίσω από σύννεφα), θα βρέξει.

Κόκκινη Ανατολή, κατουρημένη Δύση.

Όταν ο ήλιος ανατέλλει (συνήθως τρέμοντας) μέσα σε κόκκινο σύννεφο, θα βρέξει την ίδια μέρα ή τις επόμενες.

Ήλιος που ανατέλλει μέσα σε σύννεφα σαν σπαθιά προμηνύει σύντομα βροχή.

Όταν γύρω απ΄ τον ήλιο υπάρχει μαύρος κύκλος αρκετά φαρδύς, έρχεται θύελλα.

Όταν υπάρχουν δύο κύκλοι τέτοιοι, η θύελλα θα είναι σφοδρότερη.

Ήλιος με μαύρες κηλίδες προμηνύει βροχή. Με κηλίδες κόκκινες, αέρα. Με μαύρες και κόκκινες ταυτόχρονα, και βροχή και αέρα.

Όταν οι ακτίνες του ήλιου στη δύση του ή στην ανατολή του είναι συγκεντρωμένες σε μία μόνο φωτεινή δέσμη, θα βρέξει.

Όταν πριν απ΄ την ανατολή του ήλιου υπάρχει ένα μικρό σύννεφο πάνω από τον ορίζοντα και ο ήλιος ανατέλλει χωρίς ακτίνες, θα βρέξει πολύ.

Ήλιος που ανατέλλει ή δύει ζεστός με κόκκινες ακτίνες προμηνύει πολυήμερους ανέμους.

Όταν στην ανατολή ή στην δύση του ήλιου υπάρχουν κοκκινωπά σύννεφα προς τα βόρεια και προς τα νότια, έρχεται οπωσδήποτε κακοκαιρία. Όταν υπάρχουν μόνο προς τα βόρεια, έρχεται βόρειος άνεμος. Όταν υπάρχουν μόνο προς τα νότια, έρχεται νότιος άνεμος με πιθανή βροχή.

Όταν μετά από μια βροχερή ημέρα μαυριδερά σύννεφα καλύπτουν τον ήλιο στην δύση του και οι ακτίνες του σκορπίζονται άτακτα γύρω απ' τα σύννεφα, θα βρέξει και την επομένη.

Όταν οι ακτίνες του ήλιου λάμπουν θαμπά, όπως τότε που γίνεται έκλειψη ηλίου, θα βρέξει.

Όταν, πριν ανατείλει ο ήλιος, οι ακτίνες του είναι σκοτεινές, έρχεται άνεμος και βροχή. Όταν είναι πολύ σκοτεινές, θα βρέξει οπωσδήποτε. Όταν δεν είναι σκοτεινές, αλλά καλύπτονται απλώς από ελαφρό πέπλο από σύννεφα, θα έρθει άνεμος.

Αντήλιο (σχηματισμός δεύτερου ήλιου, οφειλόμενος σε αντανάκλαση του ηλιακού δίσκου στα σύννεφα): όταν σχηματιστούν δύο αντήλια και ταυτόχρονα αλώνι γύρω από τον ήλιο, θα βρέξει σύντομα.

Κομήτης

Η εμφάνιση του γενικώς προμηνύει ξηρασία και χειμώνα ψυχρό με ανεμοταραχές.

Εάν εμφανιστούν πολλοί, η χρονιά θα είναι άνομβρη.

Ουρανός

Όταν πριν απ΄ την ανατολή του ήλιου ο ουρανός είναι κόκκινος και χάσει το χρώμα αυτό, όταν ανατείλει ο ήλιος, θα βρέξει.

Όταν το πρωί είναι κόκκινος ή κίτρινος, θα βρέξει με άνεμο.

Όταν στη δύση του ήλιου είναι ροζ, προμηνύει καλοκαιρία.

Όταν στην δύση του ήλιου είναι σκοτεινός και θολός, προμηνύει άνεμο.

Όταν στη δύση του ηλίου είναι βαθυκόκκινος, προμηνύει ανεμόβροχο.

Όταν στη δύση του ήλιου είναι λαμπρά κίτρινος, προμηνύει άνεμο.

Όταν στη δύση του ήλιου είναι αμυδρά κίτρινος, προμηνύει βροχή.

Όταν σε μια ζεστή μέρα μαυρίσει προς την ανατολή η τη δύση του ήλιου, έρχεται άνεμος.

Καθαρός ουρανός αστραπές δεν φοβάται.

Υπερβολικά διαυγής ουρανός προμηνύει βροχή.

Όταν μετά από θύελλα εμφανιστεί "φρύδι" (κυανόχρωμο τμήμα του ουρανού στο βάθος του ορίζοντα), έρχεται νηνεμία.

Άστρα τον χειμώνα, σύννεφα το καλοκαίρι.

Πούλια

Η επιτολή της (τέλος Μαΐου) δηλώνει αρχή καλοκαιριού.

Η δύση της (πρώτο 15ήμερο Νοεμβρίου) αρχή χειμώνα.

Σημάδι ότι η σπορά πρέπει να ολοκληρωθεί, είναι το βασίλεμα της Πούλιας το πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοεμβρίου: Όντας η Πούλια βασιλεύει, ο ζευγολάτης αποσπέρνει.

Πούλια πλακωμένη (συννεφιασμένη), όστρια (Ν. άνεμος) καμωμένη.

Τον καιρό που κάνει, όταν δύει, θα τον κάνει επί σαράντα μέρες.

Όταν δύσει με καλοκαιρία, ο χειμώνας θα είναι ήπιος.

Η Πούλια βασιλεύοντας και πίσω παραγγέλνοντας: μήτε τσοπάνος στο βουνό μήτε ζευγάς στον κάμπο.

Φεγγάρι

Ξάπλα το φεγγάρι, όρθιος ο καραβοκύρης.

Δίπλα φεγγάρι, ορθός ο ναύτης.

Όρθιο το φεγγάρι, ξάπλα ο καραβοκύρης.

Ορθό φεγγάρι, δίπλα ο ναύτης.

(Όταν το φεγγάρι εμφανίζεται πλαγιαστό, έρχεται κακοκαιρία. Και αντίστροφα. Άρα πρέπει να προσέχουν οι ναυτικοί.)

Φεγγάρι θαμπό και με άκρες όχι ευκρινείς αλλά στρογγυλεμένες προμηνύει βροχή.

Όταν οι δύο άκρες του φεγγαριού κρατάνε κατακόρυφη στάση χωρίς καμία κλίση, ίσως βρέξει.

Όταν το φεγγάρι παραμένει κατακόρυφο επί τέσσερις ημέρες, έρχεται θύελλα.

Όταν την τρίτη ημέρα του νέου φεγγαριού κύκλος κοκκινωπός το περιβάλει, έρχεται μεγάλη θύελλα.

Του Ήλιου κύκλος άνεμος, του φεγγαριού βρεχάμενος.

Του ήλιου κύκλος άνεμος, του φεγγαριού χειμώνας.

Κύκλον έχει το φεγγάρι; Για βροχή ανεμοζάλη.

Όταν το φεγγάρι αποβραδίς περιβάλλεται από έντονα θαμπό κύκλο, την επομένη θα έχει πυκνή συννεφιά ή θα βρέξει.

Όταν ο έντονα θαμπός αυτός κύκλος συνοδεύεται από άνεμο, έρχεται κακοκαιρία.

Μικρό στέμμα (κύκλος) γύρω απ' το φεγγάρι προμηνύει βροχή.

Όταν ο κύκλος που περιβάλλει το φεγγάρι είναι ανοικτός σε ένα σημείο, από εκεί θα έρθει άνεμος.

Μεγάλο στέμμα (κύκλος) γύρω απ' το φεγγάρι απομακρύνει τη βροχή.

Όταν το φεγγάρι την άνοιξη έχει χρώμα πυρόξανθο, οι παγετοί είναι πιθανοί τη νύχτα.

Τα δέντρα πρέπει να κλαδεύονται και να μπολιάζονται μόνο στη γιόμιση του φεγγαριού (με πανσέληνο).

Όταν οι άκρες του νέου φεγγαριού την τρίτη ημέρα είναι λεπτές και καθαρές, έρχεται καλοκαιρία.

Όταν οι άκρες του νέου φεγγαριού την τρίτη ημέρα είναι λεπτές αλλά κοκκινωπές, έρχεται άνεμος.

Όταν το γεμάτο φεγγάρι έχει καθαρό φως, θα υπάρχει πολύ καλός καιρός. Όταν είναι κατακόκκινο, έρχεται άνεμος. Όταν υπάρχουν μαύρες κηλίδες, θα βρέξει.

Όταν γύρω απ' το φεγγάρι υπάρχει μια άλως (αλώνι, κύκλος, στέμμα), έρχεται άνεμος ή καλοκαιρία. Άνεμος, εάν η άλως έχει ρήγματα. Καλοκαιρία, εάν η άλως σβήνει ομαλά προς την έξω περιφέρεια της.

Όταν γύρω απ' το φεγγάρι υπάρχουν δύο άλω (αλώνια), έρχεται θύελλα. Όταν υπάρχουν τρεις, η κακοκαιρία θα είναι ακόμα σφοδρότερη. Και όσο πιο μαύρες είναι η άλω και με πιο πολλά πήγματα, τόσο σφοδρότερη η κακοκαιρία.

Όταν το φεγγάρι έχει αλώνι, προμηνύει αλλαγή του καιρού.

Βρεμένο γύρισμα (χάση), αμπαριού γέμισμα.

Φεγγάρι κόκκινο προμηνύει κακή σοδειά.

Όταν το φεγγάρι πιαστεί ανάσκελα (ανατέλλει σαν νέο φεγγάρι, πλαγιαστό), θα υπάρχει δροσιά σε όλο τον σεληνιακό μήνα.

Όταν το νέο φεγγάρι είναι σκοτεινό, θα βρέξει. Όταν είναι κόκκινο, θα έρθει άνεμος. Όταν είναι μαύρο ή πράσινο και παχύ, θα βρέξει και θα κάνει κρύο. Όταν είναι θαμπό και με πούσι, έρχεται κακοκαιρία.

Όπως θα πιαστεί (ανατείλει) το νέο φεγγάρι, έτσι (με τέτοιο καιρό) θα πάει όλος ο σεληνιακός μήνας.

Όταν το νέο φεγγάρι έχει τις άκρες του στραμμένες προς Βορρά, θα επικρατήσουν βοριάδες. Όταν προς Νότο, νοτιάδες.

Όταν το νέο φεγγάρι γέρνει προς τα πίσω, θα επικρατήσουν νοτιάδες. Όταν προς τα εμπρός, βοριάδες.

Όταν το νέο φεγγάρι σκεπάζεται με ομίχλη, θα έρθει άνεμος.

Το φεγγάρι σηματοδοτεί γεωργικές εργασίες όπως το φύτεμα που καλό είναι να γίνεται με το νέο φεγγάρι ή με πανσέληνο, ειδικά οι λαχανόκηποι.

Οι βολβοί των φυτών γίνονται μεγάλοι, όταν φυτεύονται στις δέκα πρώτες ημέρες μετά από πανσέληνο.

Το φύτεμα των κηπευτικών γίνεται όταν το φεγγάρι είναι στη χάση, όπως επίσης και το κλάδεμα γιατί τότε τα δέντρα δεν έχουν χυμούς.

Εξαίρεση αποτελεί ο χειμώνας, γι’ αυτό και λένε: Γενάρη μήνα κλάδευε, φεγγάρι μη γυρεύεις.