Ισλανδία - να τους αντιγράψουμε ?

Στην πρωτεύουσα της Ισλανδίας οργανώθηκε τον Απρίλιο μια παράσταση πολύ διαφορετική από τις συνηθισμένες. Στο Δημοτικό Θέατρο του Ρέικιαβικ, 45 ηθοποιοί διάβαζαν επί πέντε εικοσιτετράωρα την «Εκθεση της αλήθειας», το 2.400 σελίδων πόρισμα της εξεταστικής επιτροπής για τους υπαίτιους της μεγάλης οικονομικής κρίσης που έπληξε τη χώρα. Η αίθουσα

 ήταν κατάμεστη σε όλη τη διάρκεια της «ανάγνωσης». Οπως έγραψε ο Νικόλας Ζηργάνος στο ρεπορτάζ του στην «Ελευθεροτυπία», «για τους περήφανους, πλην εξαπατημένους, απογόνους των Βίκινγκς, ήταν μια ομαδική ψυχανάλυση, μια διαδικασία κάθαρσης».

Ο τρόπος που αντέδρασε η μικρή αυτή χώρα στη χρηματοπιστωτική κατάρρευση –όταν, μετά την πτώχευση της Lehman Brothers, αποκαλύφθηκε ότι οι τρεις μεγαλύτερες ιδιωτικές τράπεζες της Ισλανδίας χρωστούσαν 10 φορές το ΑΕΠ της χώρας– παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον. Κατ’ αρχάς, οι πολίτες αποφάσισαν με δημοψήφισμα ότι ο κρατικός προϋπολογισμός δεν θα επιβαρυνόταν με την αποζημίωση των ξένων επενδυτών που έχασαν τα χρήματά τους λόγω της πτώχευσης των ισλανδικών τραπεζών.

Επιβλήθηκαν, βέβαια, κι εκεί τα γνωστά και σε μας «μέτρα» – περικοπή κρατικών δαπανών, μείωση εισοδημάτων κ.λπ. Η οικονομική δραστηριότητα πάγωσε, η ανεργία ανέβηκε από το 1% στο 9%. Δημιουργήθηκε όμως άμεσα ένα δίχτυ προστασίας για τους πιο ευάλωτους: Απαγόρευση κατάσχεσης των σπιτιών όσων αντιμετώπιζουν οικονομικά προβλήματα, δομές ψυχολογικής, νομικής και κοινωνικής υποστήριξης, προγράμματα αποκατάστασης ανέργων. Και η εξεταστική επιτροπή που συγκροτήθηκε δεν αποτελείτο από μέλη του Κοινοβουλίου, αλλά από πρόσωπα κύρους χωρίς κομματικές δεσμεύσεις. Τα συμπεράσματά της οδήγησαν σε καταλογισμό ποινικών ευθυνών εις βάρος πολιτικών και οικονομικών παραγόντων, κατασχέσεις περιουσιακών στοιχείων, εντάλματα σύλληψης.

Η εξέλιξη αυτή πρόσφερε σίγουρα μια ηθική ικανοποίηση στους οργισμένους Ισλανδούς. Και όταν ήρθε πάλι η στιγμή να εκφραστούν με την ψήφο τους, έδειξαν ότι το καταθλιπτικό βάρος της κρίσης δεν τους έχει στερήσει το χιούμορ. Δήμαρχος του Ρέικιαβικ εξελέγη ένας δημοφιλής κωμικός, επικεφαλής μιας κίνησης με τίτλο «Οι καλύτεροι». Μέλη της μπορούσαν να γίνουν όλοι, με μόνη προϋπόθεση να μην ανήκουν σε κανένα πολιτικό κόμμα.

Ο τρόπος που αντιδρά μια κοινωνία σε εποχές κρίσης λέει πολλά για το πολιτιστικό της επίπεδο, την ουσία της δημοκρατικής της συνείδησης. Η Ισλανδία των πάγων και των ηφαιστείων στέλνει αισιόδοξα μηνύματα. Ισως το μέγεθός του πληθυσμού της –μόλις 320.000 κάτοικοι– ευνοεί την κοινωνική αλληλεγγύη, τη λειτουργία της δημοκρατίας με πιο άμεσο τρόπο. Παρά τις ιδιαιτερότητές της, ωστόσο, οι συγκρίσεις που μας δίνει την ευκαιρία να κάνουμε, είναι πολύ χρήσιμες.

Tης Αγγελικης Στουπακη

news.kathimerini